Εφηβεία

Εφηβεία.. γνωστή επίσης και ως ένας «ανεμοστρόβιλος» γεμάτος ορμόνες, ακαδημαϊκή πίεση του Γυμνασίου/ Λυκείου, ανάγκη για ανεξαρτητοποίηση, συναισθηματική αναστάτωση και ένταση. Μία περίοδος που μπορεί να γίνει μία μεγάλη πρόκληση ανάμεσα στη σχέση γονιών και εφήβων.

Η εφηβεία είναι ένα ταξίδι από την παιδική ηλικία προς στην ενηλικίωση, κατά την διάρκεια της οποίας πραγματοποιούνται βιολογικές, σωματικές και ψυχοκοινωνικές αλλαγές. Τα πρώτα σημάδια της προεφηβείας έρχονται με την «ήβη», η οποία είναι μία σύντομη περίοδος, με διάρκεια τα 3-4 έτη όπου παρατηρείται κυρίως βιολογική ανάπτυξη, και συγκεκριμένα βιοσωματικές αλλαγές σχετικές με την ωρίμανση της γενετήσιας λειτουργίας.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) χαρακτηρίζει ως εφηβεία την ηλικιακή περίοδο από τα 11 ως τα 19 έτη, ενώ η Αμερικανική Παιδιατρική Ακαδημία την περίοδο από τα 11ως τα 21 έτη.

Είναι πολύ βασικό να έχουμε στο μυαλό μας πως το κάθε παιδί έχει το δικό του ρυθμό ανάπτυξης, παρόλα αυτά μια συχνή περιγραφή των σταδίων της εφηβείας αναφέρει τις εξής περιόδους:

1. Προεφηβεία: 10-13 ετών.
2. Μέση εφηβεία: 14-15 ετών.
3. Ύστερη εφηβεία: 16-18 ετών.
4. Μετεφηβεία: 18-21 ετών.

Στην εφηβεία παρατηρούμε μία σημαντική σωματική και ψυχική καμπή που οδηγεί στην ενήλικο ψυχική οργάνωση. Συμβαίνουν μεγάλες αλλαγές στην ταυτότητα και στις διαπροσωπικές σχέσεις του εφήβου. Ο έφηβος προσπαθεί να διαφοροποιήσει τη θέση του από το προηγούμενο στάδιο, το παιδικό. Στο στάδιο αυτό σημειώνεται μία σωματοψυχική «αναστάτωση» -που μοιάζει με κρίση- και η οποία εκδηλώνεται πιο συχνά στο οικείο οικογενειακό περιβάλλον του εφήβου.

Η εφηβική κρίση ναι μεν είναι αναπόφευκτη, αλλά είναι και πολύ σημαντική για την ωριμότητα της προσωπικότητας του ενηλίκου. Συγκεκριμένα, ο ψυχικός κόσμος έχει υπόβαθρο το νευρικό σύστημα του ανθρώπου, επομένως αφού το Ν.Σ. περνά μία τέτοια μεγάλη δοκιμασία, δεν είναι δυνατόν αυτή η δοκιμασία να μην έχει συνέπειες και στην συμπεριφορά του εφήβου. Η εφηβική κρίση, δεν θα κάνει κακό στον έφηβο, αλλά κατά κάποιο τρόπο είναι το «τίμημα» για να περάσει στην «απέναντι όχθη» που λέγεται ενηλικίωση.

Ο έντονος και εκρηκτικός χαρακτήρας της εφηβείας σχετίζεται με την μεγάλη δυσκολία του νέου, να αποστασιοποιηθεί από το παιδικό περιβάλλον, να αυτονομηθεί και να διαφοροποιηθεί. Με την προκλητική συμπεριφορά του, προσπαθεί να μας δείξει ότι έχει ανάγκη να λύσει την δική του εσωτερική σύγκρουση, που δουλεύει σε ασυνείδητο επίπεδο. Αισθήματα δισταγμού, φόβου και αμφιθυμίας είναι χαρακτηριστικά αυτής της κρίσης, που εμφανίζονται ως αποτέλεσμα των εσωτερικών συγκρούσεων του ιδίου, ανάμεσα στο παιδικό και το ενήλικο κομμάτι του. Θέλει να περάσει στο επόμενο στάδιο (ενηλικίωση), ενώ παράλληλα θέλει να αφήσει πίσω το προηγούμενο (παιδικό), αλλά δεν μπορεί ακόμα, φοβάται γιατί το νέο του είναι άγνωστο. Ωριμάζοντας, και όταν οι συνθήκες ευνοηθούν, τότε θα γίνει δημιουργικός αυτό ο φόβος για το άγνωστο, θα νιώσει πιο έτοιμος και θα μετατραπεί σε μία πιο σταθερή ανεξαρτησία.

Κάποιες φορές, η αντίσταση από το οικογενειακό περιβάλλον μπορεί να δυσκολέψει αυτή την διαδικασία και να αναστείλει την εφηβική εξέλιξη, μιας και αρκετοί γονείς δεν είναι ακόμα έτοιμοι να δουν τα παιδιά τους να ενηλικιώνονται. Είναι σημαντικό όμως, να αποδεχθούν το ότι αυτή ακριβώς η διαδικασία – όσο δύσκολη και αν φαίνεται – είναι το φυσιολογικό πέρασμα προς την εξέλιξη και την ωρίμανση του εφήβου.

Η αλήθεια είναι πως δεν υπάρχει κανένας έφηβος που να είναι όμοιος με έναν άλλον. Είναι πολύ διαφορετική η εφηβεία που θα περάσει το κάθε παιδί. Κάποιοι παράγοντες που την διαμορφώνουν είναι: α) η κληρονομικότητα (νευρολογικό κύτταρο, ρυθμός ανάπτυξης), β) τα βιώματα της παιδικής ηλικίας του εφήβου (περιβάλλον, οικογενειακές σχέσεις, ατμόσφαιρα στο σπίτι) και γ) ο τύπος γονέων. Τα συνηθέστερα όμως χαρακτηριστικά της εφηβείας είναι τα εξής:

Είναι σημαντικό ο έφηβος να βρει χώρους αποδοχής και δημιουργικότητας, διότι το αίσθημα του «ανήκειν» θα τον βοηθήσει αργότερα για την ενήλικη ζωή του. Μέσα από τις ονειροπολήσεις του, παίζει και δοκιμάζει καινούριους ρόλους, σα να αλλάζει ρούχα, δοκιμάζοντας ταυτότητες και τρόπους επικοινωνίας με τους άλλους, ώστε να βρει τον «καλύτερο» για τον εαυτό του. Αυτόν που θα του ταιριάζει και θα τον εκφράζει περισσότερο. Μέσα από το δημιουργικό ταξίδι της εφηβείας θα καταφέρει προοδευτικά και σταθερά να αναλάβει τις ευθύνες της ενηλικίωσης.

Οι σημερινοί έφηβοι ζητούν πιο συχνά και πιο εύκολα συμβουλές, σε σχέση με τις προηγούμενες γενιές. Κάποιες παραπομπές προέρχονται από σχολεία ή παιδίατρους, όμως πολλές φορές οι γονείς επικοινωνούν με έναν ψυχολόγο επειδή ο έφηβος από μόνος του έχει ζητήσει να ξεκινήσει ψυχοθεραπεία. Κάποιοι από τους λόγους που παρατηρούμε όλο και μεγαλύτερη επισκεψιμότητα νέων σε γραφείο ψυχολόγων είναι: η αύξηση της ευαισθητοποίησης του νεαρού κοινού σε θέματα ψυχικής υγείας, η μείωση του στίγματος, οι καινοτομίες στις ψυχικές θεραπείες, καθώς και το γεγονός πως όλο και περισσότεροι γονείς επωφελούνται από την ψυχοθεραπεία. Όμως η προσπάθεια του εφήβου να μάθει καλύτερα τον εαυτό του, είναι η ισχυρότερη απόδειξη της αυξανόμενης ανάγκης για αυτογνωσία, ορθή κριτική σκέψη και ωριμότητα.

Η ψυχοθεραπεία, θα προωθήσει την δημιουργικότητα του εφήβου, όπου σε αυτόν το «μεταβατικό χώρο» θα μπορέσει να εξελιχθεί πλήρως και απελευθερωμένα, και θα καταφέρει να εκφράσει βαθύτερες σκέψεις, συμπεριφορές και συναισθήματα.