Λίγες μέρες πριν τις εξετάσεις, ο νέος χρειάζεται να επικεντρωθεί στην προετοιμασία που έχει κάνει. Η ασπίδα του είναι όσα έχει κάνει τους προηγούμενους μήνες και όχι τί θα κάνει τις τελευταίες μέρες. Στην καλύτερη περίπτωση τις τελευταίες μέρες θα κάνει τις επαναλήψεις που χρειάζεται ενώ θα βρίσκεται σε μία ξεκούραστη κατάσταση. Καλό είναι επομένως να μην έχει πιεστικές απαιτήσεις αλλά να κοιτά να είναι ξεκούραστος, να χορτάσει ύπνο, να έχει μία καλή διατροφή με όλα τα γεύματα της ημέρας και να εξασφαλίσει τις ζωτικές του λειτουργίες, αποφεύγοντας αϋπνίες, ξενύχτια και πολλούς καφέδες.
Το άγχος είναι ένας αρχαϊκός μηχανισμός, τον οποίο το σώμα μας γνωρίζει από το παρελθόν. Ένας μηχανισμός που μπορεί να βοηθήσει το άτομο όταν βρεθεί υπό συνθήκες πίεσης. Όταν λέμε αρχαϊκός εννοούμε πολύ παλιός, από την προϊστορία όπου ο άνθρωπος απέναντι στο μαμούθ καλείτο: είτε να δράσει, είτε να φύγει, είτε να παγώσει. Το άγχος λοιπόν αυξάνει την αδρεναλίνη και δίνει την ενέργεια που χρειαζόμαστε ώστε να αντιδράσουμε, με όποιον από τους παραπάνω τρόπους κρίνουμε.
Υπάρχει επομένως και το δημιουργικό άγχος που μπορεί να δράσει ευεργετικά. Έτσι κατανοούμε πως το άγχος δεν είναι πάντα «κακό», αυτό που μπορεί να γίνει κακό είναι η κατάχρησή του. Είναι σημαντικό να το αποδεχθούμε ως μία φυσιολογική κατάσταση απέναντι σε συνθήκες πίεσης, χωρίς να το κρίνουμε αλλά και χωρίς να το αφήσουμε να μας καταβάλει. Η αποδοχή μιας κατάστασης άλλωστε είναι και η μισή λύση.
Οι γονείς σημαντικό είναι να δημιουργήσουν συνθήκες ηρεμίας, κατανόησης και υποστήριξης. Να είναι δίπλα στα παιδιά τους όταν τους έχουν ανάγκη και να τα ακούν χωρίς να είναι επικριτικοί. Η περίοδος των πανελληνίων άλλωστε είναι μία περίοδος πίεσης -τόσο για τους νέους όσο και για τους γονείς- αλλά και για τους καθηγητές (γιατί όλοι συμμετέχουν σε αυτή τη διαδικασία). Χρειαζόμαστε άρα ένα κλίμα εμπιστοσύνης και αποδοχής. Με σκοπό να αναδειχθεί ο αυθεντικός εαυτός και όχι αυτός που περιμένουν ή θα ήθελαν να δουν οι γονείς, οι εκπαιδευτικοί κα.
Η συμπεριφορά που θέλουμε να επικρατεί στο σπίτι, να είναι αυτή της επιβράβευσης. Σε μία πρόσφατη μελέτη των Brady, S.T., Hard, B. M., & Gross, J.J (2018)1, είδαμε το πόσο σημαντικό ρόλο παίζει η επιβράβευση. Συγκεκριμένα, καθηγητές ενός πανεπιστημίου στην Αμερική παρατήρησαν πως όσο πιο εμψυχωτικά και υποστηρικτικά λόγια έλεγαν σε πρωτοετής μαθητές επιβραβεύοντας τους, τόσο βελτιωνόταν η επίδοση τους και να μειωνόταν το άγχος τους. Γιατί τα παιδιά αυτό που ακούν από τα σημαντικά και κοντινά τους πρόσωπα, αυτό και θα πιστέψουν.
Ενισχύοντας τον αυθεντικό του εαυτό μέσα από την ψυχοθεραπεία, ο νέος μαθαίνει να εκπαιδεύει τον εγκέφαλο του, και τις σκέψεις του οι οποίες έχουν μεγάλη δύναμη. Για να το πούμε πιο απλά, οι σκέψεις μπορούν να αλλάξουν ολόκληρα «δωμάτια» μέσα στον εγκέφαλό μας. Έτσι λοιπόν αφού ο νέος δώσει την πρώτη εξέταση, περνά άμεσα στο ιστορικό του ότι τα κατάφερε και αυτό από μόνο του είναι αρκετό. Είναι μία μικρή επιτυχία. Εκεί ακριβώς γεννιέται το κίνητρο, αυτό που δίνει την δύναμη ότι όντως μπορώ να το κάνω αφού ήδη το έκανα και να προχωρήσω στην επόμενη εξέταση με ακόμα μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση.
Ο υποψήφιος των πανελληνίων οφείλει να κατανοήσει πως δεν ορίζεται η ζωή του από μία εξέταση. Όπως πολλά πράγματα έτσι και αυτό είναι μία φάση, επομένως δεν κάνει να χάσουμε την αισιοδοξία μας. Άλλωστε χωρίς αποτυχίες δε θα είχαμε μάθει τίποτα, άρα και μία αποτυχία ακόμα μπορεί να είναι νίκη. Είναι καθαρά θέμα ερμηνείας, πώς εμείς θα το αντιληφθούμε.
Πολλές φορές όμως το αυξημένο άγχος των παιδιών κουβαλάει μέσα του τον φόβο της ματαίωσης των προσδοκιών των γονέων. Οι γονείς περιμένουν διάφορα πράγματα από τα παιδιά, όπως να μεγαλώσουν υγιή, να γίνουν ευγενικοί άνθρωποι, να είναι καλοί στις σπουδές τους μεταξύ άλλων. Τέτοιες προσδοκίες άλλοτε ενθαρρύνουν τα παιδιά και άλλοτε τους γίνονται βάρος. Όταν τα παιδιά μπορούν να ανταποκριθούν στις προσδοκίες των γονιών, αισθάνονται αποδεκτά από τους γονείς τους και νιώθουν μια αίσθηση επιτυχίας. Ωστόσο, οι προσδοκίες θα μπορούσαν μερικές φορές να γίνουν και βάρος για τα παιδιά.
Ένα συχνό ελληνικό παράδειγμα είναι οι οικογενειακές επιχειρήσεις και η πίεση που ασκείται στα παιδιά να περάσουν σε συγκεκριμένες σχολές και να ακολουθήσουν την οικογενειακή παράδοση όπως έκαναν και οι προηγούμενες γενιές πριν από αυτό. Μία «αποτυχία» εδώ θα σήμαινε βαθιές ενοχές στο παιδί που δε στάθηκε άξιο των προσδοκιών, απογοητεύοντας τους γονείς του και τις γενιές πριν από αυτούς. Κάπως έτσι βλέπουμε τους άριστους μαθητές να παραδίδουν λευκές κόλλες. Το μυαλό αδειάζει, άσπρο σεντόνι. Ενώ οι απαντήσεις είναι όλες εκεί. Παραιτούνται όμως, λόγω της πίεσης που δέχονται στο σπίτι. Είναι ο ασυνείδητος τρόπος τους να πουν «δεν το θέλω», «θέλω να γίνω κάτι άλλο στη ζωή μου». Όλα τα παιδιά είναι ικανά να πετύχουν σε όποια σχολή θέλουν, είναι θέμα εσωτερικής επιλογής.
Την ημέρα των εξετάσεων, ώστε να διαχειριστεί βέλτιστα τον χρόνο του, ο εξεταζόμενος πρέπει να σκεφτεί ότι θα είναι ο τελευταίος που θα παραδώσει την κόλλα. Να νιώσει πως έχει όλο τον χρόνο μπροστά του. Ενώ παράλληλα οι διεργασίες των σκέψεων καλό θα ήταν να συνοδεύονται από βαθιές και ήρεμες αναπνοές. Με μια φράση: δε θα βιάζεται να απαντήσει. Πιο πρακτικά μιλώντας, η τεχνική της «διαφραγματικής αναπνοής» έχουμε παρατηρήσει πως έχει ευεργετικές ιδιότητες για τη μείωση του στρες. Γνωρίζουμε ότι το οξυγόνο λειτουργεί ευεργετικά, είναι ενέργεια, τροφή για όλο το σώμα και προς όλο το σώμα.
Όποιο και να είναι το αποτέλεσμα, πάντα αγαπάμε τον εαυτό μας και στις επιτυχίες και στις αποτύχεις. Πολλές φορές στη διάρκεια του χρόνου μια επιτυχία μετατρέπεται σε αποτυχία ή και το αντίθετο. Καλό είναι να μην έχουμε προκατάληψη. Όπως για τις πανελλήνιες προετοιμαζόμαστε καιρό πριν έτσι και η ψυχοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει σε αυτό με προετοιμασία μηνών στην ενίσχυση και στην γνωριμία με τον εαυτό. Με σκοπό ο νέος να αποκτήσει μία ακλόνητη σχέση με τον εαυτό του και να απαλλαγεί από αρνητικά συναισθήματα και σκέψεις, κάνοντας μία αποτοξίνωση από όλα τα ψυχοπιεστικά βιώματα που προκύπτουν λόγω των συνθηκών ή λόγω της φάσης στην οποία βρίσκεται.
Τους εύχομαι Καλή επιτυχία και να ακούνε τα θέλω τους!
Βιβλιογραφία
Brady, S. T., Hard, B. M., & Gross, J. J. (2018). Reappraising test anxiety increases academic performance of first-year college students. Journal of Educational Psychology, 110(3), 395–406.
